strona mieszkancow wsi KUZNIA NIEBOROWSKA

kotewka wodna[orzech wodny]roslina wystepujaca w naszych stawach

Obszar naszego kraju w przeszłości
porastały rozległe lasy, wśród których
rozciągały się nieprzebyte bagna i moczary.
Rzeki rzeźbiły koryta wedle swego
kaprysu, odcinając raz po raz nowe
starorzecza. W czasie wezbrań
rozlewały swe wody szeroko, stwarzając
siedlisko życia niezliczonym gatunkom
ptaków i roślin wodno-błotnych. Czyste,
zarastające jeziora i małe oczka wodne
rozbrzmiewały tysiącem głosów natury.
Tylko gdzieniegdzie wśród lasów i bagien
dostrzec można było
osady ludzkie.
Dziś, po upływie zaledwie kilku wieków
, krajobraz ten należy do przeszłości.
Z rozległych mokradeł, czystych rzek
z licznymi starorzeczami i jezior pozostało niewiele.
Naturalne zbiorniki wodne oraz tereny podmokłe należą dzisiaj
do najsilniej przekształconych siedlisk,
a związane z nimi gatunki roślin
i zwierząt do najbardziej zagrożonych.
Doskonałym przykładem takiej właśnie
rośliny, zagrożonej wymarciem w
wyniku nieprzemyślanej działalności
człowieka, jest kotewka orzech wodny.
Jej historia jest jednak o tyle ciekawa,
że jest ona jednocześnie przykładem
gatunku, który swe przetrwanie w dużej
części zawdzięcza właśnie gospodarczej działalności człowieka.

Kotewka orzech wodny (Trapa natans) należy
do rodziny kotewkowatych (Trapaceae).
Występuje w stanie dzikim w zachodniej, środkowej i południowo-wschodniej Europie, południowo-zachodniej Azji, na Syberii;
zawleczony do Ameryki Północnej,
Ameryki Południowej i Australii.
W Polsce osiąga północną granicę zasięgu,
jest rośliną bardzo rzadką.
Relikt trzeciorzędowy.
Naturalnymi siedliskami kotewki były pierwotnie
przede wszystkim starorzecza i zarastające jeziora.
Zdecydowana większość współczesnych stanowisk,
to stawy rybne oraz powstałe w
wyniku obwałowania i regulacji rzek starorzecza,
które należy uznać za wtórne.
Rośnie przeważnie na podłożu mulistym
lub gliniasto-ilastym. Kotewka jest rośliną jednoroczną.
Oznacza to, że cały cykl życiowy
(kiełkowanie, wzrost, kwitnienie, owocowanie)
zamyka w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego.
Jesienią rozety rozpadają się,
a ich fragmenty wraz z ciężkimi orzechami
opadają na dno zbiornika, gdzie czekają
na sprzyjające kiełkowaniu warunki.
Kotewka, będąc rośliną termofilną,
najlepsze do rozwoju warunki znajduje w
płytkich (od 0,5 do 2 m głębokości), szybko nagrzewających się zbiornikachą, stojącą lub wolno płynącą wodą.

Kotewka orzech wodny (Trapa natans, ang. water-chestnut)
zwana również kasztanem wodnym,
orzechem kolącym czy kotwiczką
, jest rośliną wodną korzeniącą się
w dnie zbiornika. Podwodna łodyga
jest cienka, wiotka, rurkowa o długości
50–150 cm, wyjątkowo może osiągać
do 4 m. Zgrubiała przy powierzchni wody.
Pływające na powierzchni wody liście
skupione są w różnej wielkości rozety
(do około 50 cm średnicy), które połączone
są z korzeniami właśnie tą długą
nitkowatą łodygą. Blaszka liściowa
ma rombowy kształt i wymiary 4-5 na 3,5-6 cm,
szczytowe brzegi ma nierówno ząbkowane.
Liście rozetkowe są z wierzchu gładkie,
a spodem owłosione, grube, woskowane.
Mogą mieć kolor ciemnozielony lub czerwonawy.
Osadzone są na długich do 21 cm ogonkach
, które są rozdęte i zawierające liczne
komory powietrzne, ułatwiające
rozecie utrzymywanie się na powierzchni wody.
Liście podwodne są drobne, równowąski
e i krótkotrwałe, a z ich kątów
wyrastają kilkucentymetrowe, pierzasto
rozgałęzione korzenie asymilacyjne.
Kwiaty są drobne i niepozorne. Białe,
osadzone na szypułce długości ok. 1 cm,
wzniesione nad wodą.
Wyrastają pojedynczo z kątów liści pływających.
Kielich o czterech sztywnych, lancetowatych
działkach, które po przekwitnięciu kwiatu
przekształcają się w kolce osadzone na rogach
owocu. Korona czteropłatkowa, płatki odwrotnie
jajowate, długości do 8 mm. Kwitnie latem
(VI-VIII/IX). Bardzo osobliwe są natomiast owoce
kotewki, z których kształtem związana jest
łacińska nazwa rodzajowa tej rośliny – Trapa.
Przypominają one nieco czteroramienne
kotwiczki zwane z łaciny calcitrapa, używane
niegdyś jako przeszkoda dla nacierającej
konnicy. Drugi, gatunkowy człon, nazwy – natans,
znaczy „pływający” i wskazuje na wodne środowisko
życia rośliny. Duże orzechy
(wielkości orzecha włoskiego) zaopatrzone są w
cztery długie i ostre wyrostki zakończone
zadziorkami. Spełniają one funkcje zarówno
ochronne jak i „transportowe”. Dzięki nim
orzech przyczepiony do piór czy sierści zwierzęcia
może zostać przeniesiony w nowe miejsce.
Dojrzałe orzechy są bardzo twarde, co sprawia,
że nasiona w ich wnętrzu są dobrze
zabezpieczone przed działaniem niekorzystnych
czynników zewnętrznych. Zdarza się, że owoce
pogrążone w mule trwają w uśpieniu przez wiele l
at nim wykiełkują. Nasiona do wykształcenia
potrzebują wyższej temperatury wody (trwale powyżej 10°C).

Roślina ta ma jadalne i bardzo smaczne orzechy.
Bogate w skrobię nasiona kotewki od dawna
wykorzystywane były przez ludzi w
celach spożywczych. Orzechy te sprzedawan
o na targach, zjadano na surowo bądź po
ugotowaniu w słonej wodzie. Surowe owoce są
trujące i przed spożyciem należy je ugotować.
W dworach mielono je na mąkę, z której potem
wypiekano ciastka. Od neolitu zbierane są na
pokarm. Od średniowiecza do XVIII w. roślina
uprawiana w Europie, nadal uprawiana w Chinach i Indiach; gotowane orzechy kotewki można spotkać w chińskich restauracjach.
Ze względu na swoje ostre wyrostki,
orzechy kotewki były również wykorzystywane
do obrony. Rozsypywano je wokół
zabudowań w celu ochrony przed złodziejami.
Jeszcze do niedawna w naszym kraju, na terenach
gdzie kotewka występowała obficie, jej młode
orzechy stanowiły istotny składnik diety zwierząt
gospodarskich. Ze skorupek orzechów wyrabiano ozdoby.

Orzechy kotewki (zdjęcia: 1 i 3), orzechy na brzegu stawu (2) oraz puste łupiny nasienne kotewki (4).

.
Kotewka jest objęta całkowitą ochroną.
Nie można jej pozyskiwać z naturalnego środowiska
! Jest to prawnie zabronione.
Kupując roślinę w sklepie warto się upewnić, że pochodzi ona z sztucznej hodowli, a nie z rezerwatów przyrody!!!

W cieplejszych krajach Europy i Azji,
a przede wszystkim w Ameryce bywa
kotewka nazywana zarazą wodną, ze względu
na to, iż zarasta zbiorniki ścisłą warstwą
powodującą tamowanie szlaków wodnych.